PFAS

WAT VOORAFGING

In juni 2023 werd naar aanleiding van een periodiek oriënterend bodemonderzoek PFAS-verontreiniging vastgesteld op het terrein van Unic Design ter hoogte van Gentstraat 101. Op verschillende meetpunten werden verhoogde PFAS-waarden vastgesteld in het grondwater. Daarom werd de gemeente door het Agentschap Zorg en Gezondheid opgelegd om voorzorgsmaatregelen per brief te communiceren naar de bewoners in een perimeter van 100 en 500 m rondom het bedrijf. De gemeente werd hiervoor begeleid door een medisch milieukundige van het Logo Midden West-Vlaanderen en de OVAM (Openbare Vlaamse Afvalstoffen Maatschappij). OVAM is de dienst die bevoegd is voor de behandeling en goedkeuring van uitgevoerde bodemonderzoeken.

Wat is PFAS?

PFAS is een de afkorting voor poly-en perfluoralkylstoffen. Het zijn chemische stoffen die van nature niet in het milieu voorkomen, maar die door de mens zijn gemaakt. Je vindt ze onder andere in blusschuim.

Blootstelling

PFAS komen in het lichaam terecht via voeding en het inslikken van de stof, en in mindere mate door ze in te ademen of via de huid aan te raken. Doordat ze maar traag afbreken, kunnen ze zich bij herhaaldelijke inname opstapelen in het lichaam. Een langdurige blootstelling aan PFAS kan op lange termijn gevolgen hebben.

Wat moet je doen?

Op basis van die metingen adviseert het Agentschap Zorg en Gezondheid aan de omwonenden in een gebied van 500 m rondom de site om een aantal maatregelen te nemen met betrekking tot het gebruik van water uit grondwaterputten. Het is belangrijk om zo weinig mogelijk in contact te komen met PFAS. Daarom volgende tips in afwachting van het onderzoek:

• Gebruik je putwater niet:
  • als drinkwater, ook niet om te koken of thee, koffie of ijsblokjes te maken.
  • om je zwembad te vullen of de moestuin water te geven.
• Putwater kan wel nog gebruikt worden om:
  • je auto te wassen
  • om het toilet door te spoelen
  • je afrit af te spuiten
  • je sierplanten water te geven

Veelgestelde vragen

Mogen we nog regenwater gebruiken, aangezien er stof op de daken kan vallen dit via regen mee in de regenwaterput terecht komt?

In de no regret-maatregelen wordt gevraagd om geen grondwater meer te gebruiken voor eigen consumptie, voor het bevochtigen van de moestuin en om zwembadjes te vullen. Regenwater uit uw regenwaterput kan u wel blijven gebruiken voor die doeleinden. Het water uit de regenwaterput is water dat via dakgoten in de regenwaterput opgevangen wordt. Een regenwaterput is afgesloten van het grondwater.

Wij kochten onze grond/woning recent aan en hiervoor ontvingen wij een gunstig bodemattest van de OVAM. Nu horen we dat onze grond wel verontreinigd zou kunnen zijn?

De resultaten zijn van een onderzoek dat in januari 2023 uitgevoerd werd. Vroeger was er geen verplichting om PFAS te bepalen.Het bedrijf moet een beschrijvend bodemonderzoek opmaken. Met het beschrijvend bodemonderzoek wordt de ernst van de bodemverontreiniging onderzocht. Zo wordt meer informatie verzameld over de soort, de aard, de hoeveelheid, de concentratie, de oorsprong en de omvang van de verontreinigende stoffen of organismen. Ook wordt de mogelijke verspreiding en het gevaar op blootstelling ervan aan mensen, planten en dieren en van het grond- en oppervlaktewater nader bekeken. Op basis van dit beschrijvend bodemonderzoek wordt beslist of bodemsanering noodzakelijk is. Het beschrijvend bodemonderzoek moet opgesteld worden onder leiding van een bodemsaneringsdeskundige type II en moet ingediend worden uiterlijk 25 september 2023. Via het beschrijvend bodemonderzoek wordt de verontreiniging dus afgebakend en wordt beter duidelijk tot waar de vervuiling reikt.

Wordt er in de lopende procedure een bloedonderzoek voorzien voor de burgers?

Het nemen van bloedstalen is zeker geen standaard manier van werken en is enkel zinvol in een ruimer wetenschappelijk onderbouwd humaan biomonitoringsonderzoek. Dus rond deze site staat dit niet gepland. Momenteel loopt enkel een humaan biomonitoringsonderzoek waarbij bloedstalen genomen worden rond de fabriek van 3M.

Gooi ik de groenten en fruit uit mijn tuin nu beter in de vuilnisbak?

Het is zeker niet nodig om alle groenten en fruit uit eigen tuin in de vuilbak te werpen. Het is wel aangeraden om groenten en fruit uit eigen tuin af te wisselen met producten uit de handel en elke dag gevarieerd te eten. Was ook je groenten en fruit voor je ze eet.

Wat zijn de langetermijneffecten door blootstelling aan PFAS?

PFAS is een verzamelnaam voor een grote groep van organische verbindingen met fluoratomen gebonden aan een koolstofketen. Ze zijn gemaakt door de mens en komen niet van nature voor in het milieu. De meest bekende PFAS zijn perfluoroctaansulfonaat (PFOS) en perfluoroctaanzuur (PFOA). Van sommige PFAS (zoals PFOS en PFOA) is bekend dat ze schadelijke effecten kunnen hebben op de gezondheid van mensen. Of PFAS daadwerkelijk gezondheidseffecten geven, hangt onder andere af van hoeveel PFAS mensen binnen krijgen over de tijd en om welke PFAS het gaat.

Voor de volgende gezondheidseffecten bestaat evidentie voor een associatie gebaseerd op epidemiologische studies (EFSA 2020):

• Het immuunsysteem (bij kinderen) is het meest gevoelig. In hoeverre gezondheidseffecten zoals sneller en vaker ziek worden ook echt optreden, is niet te zeggen.
• Effecten op de ontwikkeling van het ongeboren kind: lager geboortegewicht.
• Verhoogde cholesterolgehalten.
• Verstoring van de leverwerking: verhoging van het leverenzym ALT.

Daarnaast werden er in epidemiologische studies ook gezondheidseffecten bestudeerd, die wel gevonden werden in proefdieren, maar waarvoor (nog) weinig of geen evidentie voor een associatie bestaat bij de mens (EFSA 2020):

• Effecten op de voortplanting: minder kans om zwanger te worden.
• Verhoogd risico op hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap en pre-eclampsie.
• Verstoring van de hormonenbalans van het lichaam: daling van schildklierhormonen (door de Duitse HBM-commissie wel aanzien als een gekende associatie).
• Invloed op groei, leercapaciteit en gedrag van kinderen.
• Verhogen van het kankerrisico voor o.a. nier- en testiskanker.

Ik woon in het getroffen gebied en ben in behandeling door ziekte, kan ik mijn diagnose toeschrijven aan de eventuele jarenlange blootstelling aan PFAS?

Antwoord: Een belangrijke nuance is dat voornoemde gezondheidseffecten (vraag 5) en ziektes verschillende oorzaken hebben. Het is daarom zeer moeilijk of zelfs onmogelijk om oorzakelijke verbanden vast te stellen. Als mensen bepaalde afwijkingen in het bloed hebben (vb. hoge cholesterol) of gezondheidsklachten hebben, kan nooit met 100% zekerheid gezegd worden dat bepaalde PFAS deze afwijkingen of klachten hebben veroorzaakt. Wat wel gezegd kan worden is dat PFAS het risico op bepaalde ziekten, (bv. verhoogde vatbaarheid voor infecties door een zwakker immuunrespons, verstoring van de leverwerking, …) zouden kunnen verhogen. In die zin zijn PFAS één risicofactor, onder vele andere risicofactoren (zoals ook roken, alcohol, ongezonde voeding, weinig beweging, erfelijke aanleg)  die samen het risico op ziekte kunnen verhogen. 

Meer info

• Voor meer informatie en veelgestelde vragen omtrent PFAS kan je terecht op  www.vlaanderen.be/pfas-vervuiling 
• Algemene vragen over PFAS kan je sturen naar pfas@vlaanderen.be